Dit is het tweede gedeelte van een serie van posts over het doorprikken van illusies. Deze posts zijn gebaseerd op het werk van de Nederlandse psychologe Ingeborg Bosch. Zij heeft de Past Reality Integration (PRI) Therapie ontwikkelt die ik persoonlijk bijzonder effectief vind. Om je illusies te kunnen doorprikken moet je beginnen met het begrijpen en herkennen van je afweermechanismen die ik in de laatste post heb beschreven. Om deze post beter te begrijpen raad ik je dus aan eerst de voorgaande post te lezen.
In deze post gaat het erom hoe we de oude wond kunnen helen om vrij te worden. Ik hoop dat het inmiddels duidelijk is dat het het hoofddoel van de afweermechanismen is om ons voor de oude pijn te beschermen. Tegelijkertijd is deze bescherming de reden waarom we verder nog pijn lijden in de vorm van emotionele pijn, verwarring en wanhoop. De weg naar verlossing ligt er dus in om onze oude pijn echt te voelen. We kunnen deze pijn echter alleen voelen als we onze afweermechanismen niet toepassen en zelfs omdraaien. In eerste instantie moeten we dus de beschermmuur afbouwen die onze oude wond zo vele jaren heeft beschermd.
Daarvoor is het nodig om eerst even een dieper kijkje te nemen naar je ervaringen in het verleden, met name naar de pijnlijke ervaringen. Je vraagt je wellicht af: “Moet ik nou echt in die oude kindheidswonden graven? Moet ik het verleden niet gewoon het verleden laten zijn en me concentreren op het Hier en Nu?” Over het algemeen ben ik het ermee eens om het verleden het verleden te laten zijn, als je verleden niet in je heden blijft opduiken. Helaas heeft vrijwel iedereen nog onderbewust te kampen met het verleden, wat hen ervan afhoudt om een vredig leven in het Nu te leven. Als jij dus ook nog het gevoel hebt “gestuurd” te worden door een onderbewuste kracht, waarbij je verstand en je hart niet in één lijn zijn, is het geen optie om de oude pijn verder te ontlopen.
Zoals gezegd, moet je eerst je afweermechanismen begrijpen voordat je op zoek kunt gaan naar je beweegredenen: welke pijnlijke waarheid probeer je te verbergen? Aangezien deze waarheid diep in ons onderbewustzijn verborgen zit, moeten we echt de tijd nemen om onze afweermechanismen onder de loep te nemen en ze te observeren. Het kan helaas best lastig zijn om deze waarheid te ontmaskeren, aangezien we ons nog geeneens bewust zijn dat we onze huidige realiteit verwarren met een realiteit uit het verleden. Het gebruiken van onze afweermechanismen zit zo diep in ons verankerd, zonder enig bewustzijn voelen onze reacties haast natuurlijk en “goed” aan.
Dat is in principe ook heel normaal, aangezien onze reacties ook automatisch behoren te zijn. Onze reacties zijn deel van ons overlevingsinstinct, die ons weinig tijd geeft om de mogelijk dreigende situatie rustig te bestuderen. We worden gestuurd door onze amygdala, die signalen stuurt zodra het een mogelijke dreiging detecteert. De amygdala herinnert geen verhaallijnen, maar alleen emoties. Wanneer een gebeurtenis in het heden op emotioneel gebied ook maar een beetje op een bedreigende gebeurtenis uit het verleden lijkt, dan wordt dezelfde afweer getriggerd. Om zeker te gaan dat we deze dreiging ook overleven worden deze signalen razendsnel gestuurd en worden andere systemen zelfs “overruled” en uitgeschakeld. Er blijft dus weinig tijd om anders te reageren, tenzij je een hoge mate van bewustzijn hebt. Wanneer je je bewuster bent van de waarheid en je door de illusie heen kunt prikken, zul je in staat zijn om de huidige gebeurtenissen als “ongevaarlijk” of “veilig” op te slaan. Op die manier kun je eindelijk vrij worden van je ongecontroleerde kindheidsprogrammeringen.
Het is duidelijk niet makkelijk om door deze automatische reacties heen te prikken, maar gelukkig maar geeft Ingeborg Bosch een aantal stappen aan die ons kunnen helpen om dichter bij de kernwond te komen. Ze biedt voor elke afweer een andere aanpak aan, die ik in deze post samen heb gevat in een algemene (en ietswat simplistische) aanpak. Als je dus geïnteresseerd bent in een gedetailleerde beschrijving dan raad ik je van harte aan het boek te lezen. De eerste stap heb ik in de afgelopen post al beschreven: het begrijpen en herkennen van je afweermechanismen. Van daaruit kun je verder gaan naar de volgende stappen die ik in post beschrijf.
Herken het Symbool
Nadat je je ervan bewust bent geworden dat je vastzit in je afweermechanisme, is het belangrijk om te begrijpen hoe het moment dat het gebeurde eruit zag. We moeten ons bewust worden van de dingen die deze gevoelens triggeren wat Ingeborg Bosch het “symbool” noemt. Een symbool kan van alles zijn (een gebeurtenis, een persoon, een object etc.) dat ons doet denken aan de onderdrukte herinnering. Het symbool is wat ons in ons kindbewustzijn katapulteert en onze afweer activeert.
Elke keer dat je je getriggerd voelt is het belangrijk om te realizeren wat er gaande is en te weten dat je net getriggerd bent door een symbool en je afweer actief is. Een makkelijke manier om te achterhalen of je afweer actief is of niet, is door jezelf af te vragen: “Ben ik echt in gevaar op dit moment? Hoe gevaarlijk is het als ik nu niets met deze bedreiging doe?” Zelfs wanneer je helemaal flipt als je in een vliegtuig zit, ben je niet in acuut gevaar op dat moment en wordt vliegangst dus als afweermechanisme gecategoriseerd. Hoe kun je anders verklaren dat de andere mensen wel gewoon achterover kunnen leunen en van de vlucht kunnen genieten? We moeten ons ervan bewust worden dat de pijn of het onaangename gevoel dat we nu ervaren niet een bedreiging in het heden is, maar een reflectie is van een emotie uit het verleden.
Alleen al om deze eerste stap te herkennen vergt een behoorlijke mate aan bewustzijn. Vergeet niet dat we deze afweermechanismen ons hele leven al gebruiken. Over de jaren heen hebben we ons sterk geïdentificeerd met onze manier van reageren en denken we dat is “wat mensen nou eenmaal doen” of wat onderdeel is van ons karakter. Als je het moeilijk vindt om een stap naar achter te zetten en je gedachten, gevoelens en gedrag te observeren, dan kan ik je aanbevelen om met meditatie en/of mindfulness aan de slag te gaan om op die manier een gezonde afstand tot jezelf te creëren.
Keer Je Afweermechanisme Om
Wanneer je je er eenmaal bewust van bent dat het symbool niets meer is dan een illusie, kunnen we de drang om onze afweer te gebruiken langzaam loslaten. Zoals ik al zei, kunnen we niet tot de kern van onze oude pijn doordringen én tegelijkertijd onze afweer instandhouden. De afweer is wat de wond ervan beschermd ontmanteld te worden. Dit gaat kennelijk ook geen makkelijke stap worden, aangezien de afweer je bij het overleven heeft ondersteunt en je onderbewust nog steeds gelooft dat het je gaat helpen te overleven! De mechanismen geven je een gevoel van bescherming en controle, hoezo zou je dat los willen laten? Je moet je ervan bewust worden dat tenzij je écht in een bedreigende situatie zit (probeer niet je impuls om je te redden te onderdrukken, wanneer je net door een leeuw aangevallen wordt!), er echt weinig behoeftes zijn zonder die je niet verder zou kunnen leven.
Laten we het voorbeeld van liefde en aandacht nemen, wat een enorme onvervulde behoefte in ons allen is. Hoezeer kinderen het echt nodig hebben om te overleven, geldt dat eigenlijk niet voor volwassenen. Onze levensverwachting daalt wellicht om enkele jaren, maar het is geen doodsoorzaak. Ook al denk je dus echt andermans liefde “nodig te hebben”, dan wees je ervan bewust dat dat niet het geval is en je je jezelf dus ook niet meer verder hoeft te beschermen om deze behoefte te vervullen. Begrijp me niet verkeerd, ik wil hiermee niet zeggen dat je geen behoefte aan liefde en aandacht zou moeten hebben (wat zou resulteren in de afweer “ontkenning van behoeften”), maar dat je je bewust wordt dat je overleven niet in het geding is wanneer deze behoefte niet vervuld wordt. Hierdoor wordt de urgentie die wij met ons kind-bewustzijn waarnemen verzacht, waardoor we minder ertoe neigen om overhaaste beslissingen te maken. Wanneer je eenmaal je behoefte vanuit het perspectief van een volwassene kunt zien, zult je veel eerder kalm en gecentreerd handelen, wat wederom je kansen vergroot om je behoefte ook echt te vervullen.
Hoe zien deze omkeringen er dan precies uit? In het geval van angst, primaire afweer en ontkenning van behoeften, zal dat voornamelijk betekenen dat je juist dat doet wat je liever niet wilt doen of wat je probeert te onderdrukken. Confronteer je angsten; wees je bewust dat je gevoel van minderwaardigheid een illusie is en laat je niet door deze gevoelens leiden; en erken dat je behoeftes en voorkeuren hebt. In het geval van valse hoop en valse macht zul je je impuls om te handelen en te controleren juist moeten onderdrukken. In andere woorden, stop ermee controle uit te willen oefenen en weersta de behoefte om je woede of irritatie te tonen. Laat de illusie van controle los. Gebruik je energie liever om achterover te leunen en jezelf verder te observeren.
De Trigger Ontmantelen
In plaats van je door je afweer te laten leiden, is het aan de tijd om nog iets dieper in de betekenis van het symbool te graven wat je hebt ontdekt. Wat zou dit symbool voor je kunnen betekenen? Waarom is dit symbool zo ondraagbaar voor je? Welke onvervulde behoefte zou er mogelijk onder kunnen liggen? Elk afweermechanisme heeft een andere aanpak die ik kort zal toelichten.
Angst
Vraag jezelf: Wat is nou het ergste dat er zou kunnen gebeuren? Stel je voor dat het worst case scenario daadwerkelijk plaatsvindt.
Primaire Afweer
Maak jezelf duidelijk van het moment waardoor je door het symbool “geraakt” werd. Wat is het precies waardoor je inferieure gevoelens getriggerd werden? Hoe was de situatie precies dat je je zo voelde? Welke woorden werden geuit? Heeft iemand een speciale handbeweging gemaakt? Wat is het dat je heeft gekwetst? Wat heb je in dat moment het meest nodig?
Valse Hoop
Wat hoopte ik te bereiken door mijn valse hoop te activeren? Waar ben ik bang voor dat er zou kunnen gebeuren als ik er niet naar handel? Nadat je je bewust bent geworden waar je nou precies zo eindeloos achteraan rent, stel je voor dat je dit doel nooit zult bereiken.
Valse Macht
Wat is het nou echt dat je aan andermans gedrag stoort? Let erop dat het antwoord uit je hart komt en niet van je verstand. Als je, bijvoorbeeld, geïrriteerd bent omdat je partner zijn huishoudelijke taken niet heeft gedaan, dan zal je ratio je wijsmaken dat je geïrriteerd bent omdat het zich niet aan zijn belofte houdt. Maar je hart zal je een ander verhaal vertellen. Wellicht voel je je gekwetst omdat hij geen rekening houdt met je gevoelens en jullie afspraken niet respecteert. Je voelt je niet gerespecteerd en verwaarloosd. Om zeker te gaan dat je je gevoelens niet verder op je partner projecteert, zul je actief moeten kijken wat het gevoel met jou doet. Hoe voelt het niet gerespecteerd en verwaarloosd te worden? Hoe voelt het om je waardeloos, ongehoord en ongezien te voelen? Laat het verhaal erachter los en concentreer je echt alleen op de gevoelens.
Ontkenning van behoeften
Voor deze afweer kan het lastig zijn om het symbool te vinden, aangezien het vaak niet op emotioneel level gevoelt wordt. Je zult eerder met de uitwerkingen ervan moeten werken, zoals het uitstellen van bepaalde taken, het onvermogen om beslissingen te maken, geen voorkeuren hebben of niet in staat zijn om echte intimiteit te ervaren. Wanneer je jezelf erop betrapt deze dingen te doen, vraag je dan af: Wat zou me in deze situatie kunnen kwetsen als ik me voorstel dat je iets zou kunnen kwetsen? Welke pijn probeer ik te vermijden? Misschien laat je, bijvoorbeeld, altijd je partner het restaurant kiezen, omdat je bang bent dat jouw mening er niet toe doet. Om deze pijn te vermijden laat je liever hem de beslissingen maken. Probeer een beetje licht te werpen op mogelijke onderbewuste motivaties voor het ontkennen van je behoeften.
Voel de Pijn
Al deze processen zullen emoties losmaken, aangezien je dichter bij de oude pijn komt. Wanneer je je oude pijn geïdentificeerd hebt, is de procedure simpel: het enige wat je nog hoeft te doen is de pijn echt te voelen. Hoe meer pijn je jezelf toestaat om te voelen, hoe beter. Ingeborg Bosch adviseert zelfs om de pijn te versterken, door bijvoorbeeld mentaal het worst case scenario te overdrijven. Zorg er alleen wel voor dat je het met de oude pijn te maken hebt en je niet in een andere afweer geglipt bent. Wanneer je voelt dat je “het gewoon niet kunt” of dat het “jouw schuld is dat je je zo voelt”, doet ook pijn, maar moet niet verward worden met de oude pijn. Oude pijn heeft geen oordeel over jezelf of anderen, het is simpelweg de pijn die je voelde toen je behoefte niet vervuld werd.
De pijn echt te voelen is niet zo simpel als het lijkt, aangezien we een natuurlijke aanleg ervoor hebben de pijn weg te duwen. Normaal gesproken voelen we de pijn vanuit ons kind-bewustzijn, waar we ons sterk identificeren met de pijn. De clue is het echter om de pijn te observeren vanuit ons volwassen-bewustzijn. Dit is heel belangrijk, omdat we automatisch weerstand bieden aan onze pijn als we ons ermee identificeren.
De reden waarom we deze pijn nogmaals willen herleven, is omdat we onze amygdala een nieuw signaal willen sturen, zoals ik in de inleiding al aanduidde. Om ons ervan te weerhouden om overhaaste beslissingen in de foute richting te maken, moeten we de pijn nogmaals ervaren, maar deze keer moet het “veilig” voelen. We kunnen echter onze hersenen niet het signaal sturen dat het veilig is als we constant de oude pijn weerstand bieden. We moeten de pijn echt toestaan en zelfs kunnen omarmen. Onze amygdala kan het voormalig bedreigende symbool niet als veilig opslaan als we het verder als een bedreiging blijven behandelen door het weerstand te bieden. What you resist, persists.
Het helpt om deze gedesidentificeerde pijn te voelen door jezelf duidelijk te maken dat jij deze pijn niet bent. Het is enkel oude pijn die losgelaten moet worden. Maak jezelf duidelijk dat deze pijn je in geen enkele manier kwaad kan. Emoties zijn niets meer dan “energie in motion” en ze moeten enkel door je heen kunnen vloeien. Naast dat ze door je heen gieren, kunnen ze je verder geen kwaad, ook al kun je er fysieke klachten van krijgen zoals krampen in je hart en je maag, duizeligheid, misselijkheid etc. Dit zal allemaal overgaan zodra je de emoties toestaat om ongehinderd te vloeien.
Naast dat je de emotie als “veilig” aanziet, is het ook belangrijk om je hersenen het signaal te sturen dat de onderliggende behoefte niet vervuld werd en nooit vervuld zal worden. Deze stap is cruciaal, omdat je anders verder blijft hopen dat deze behoefte toch nog vervuld wordt en je dus verder achter een illusie aan blijft jagen, in de hoop iets te vervullen wat niet meer vervuld kan worden. Je kunt simpelweg de tijd niet terugdraaien. Wellicht krijg je je behoefte ooit in de toekomst nog vervuld, maar je hebt geen invloed op de behoefte in het verleden. Die behoefte werd toen niet vervuld en daar blijft het bij.
Deze stap is ook niet bepaald makkelijk. Je onderbewustzijn zal valkuilen opstellen om je ervan te weerhouden bij die “levensbedreigende” oude pijn te komen. Niet iedereen zal dit zonder professionele begeleiding kunnen doen. Als je bang bent om door je gevoelens overweldigd te worden of als je simpelweg geen toegang tot je gevoelens vindt, forceer jezelf dan zeker niet en ga op zoek naar professionele hulp. Naar mijn mening is het ook heel behulpzaam om meer bewustzijn te creëren door middel van meditatie en mindfulness. Op deze manier duurt het weliswaar meerdere jaren, maar is dus ook een hele veilige manier omdat de inzichten geleidelijk komen en zijn de kansen dus kleiner om overweldigd te worden.
Waarschijnlijk heb je na deze post niet bepaald zin om het process in gang te zetten, maar volgende maand zal ik met je delen waarom het dat wel degelijk waard is. Ondanks dat het hele proces niet bepaald aantrekkelijk klinkt, denk ik namelijk wel dat het voor velen een noodzakelijke stap is om echte vrijheid te vinden. Natuurlijk is dit niet de enige manier om emotionele vrijheid te vinden, maar naar mijn mening bevat het vele aspecten die andere spirituele tradities en processen, die hetzelfde doel hebben, ook. Ik hoop echt dat je dit proces een kans zult geven en mocht je toch nog wat meer motivatie nodig hebben om echt met je pijn te zitten, dan nodig ik je uit volgende maand mijn afsluitende post over dit thema te lezen :)